Η συνέντευξη με τον νομπελίστα συγγραφέα Χοσέ Σαραμάγκο, έναν από τους πιο πολιτικοποιημένους πνευματικούς ανθρώπους ανά την υφήλιο, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Εικόνες" της εφημερίδας " Έθνος", το Δεκέμβριο του 2006. Είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες δημοσιογραφικές στιγμές του υπογράφοντος. Διαβάστε την.
--------------------------------------
Τι σημαίνει Αριστερά σήμερα; Πόσο ενοχλεί το Κυπριακό; Ποιος είναι τελικά ο τρομοκράτης: η Χεζμπολά ή το Ισραήλ; Ποιο είναι το μέλλον του ευρωπαϊκού ονείρου; Θα το επηρεάσει η είσοδος της Τουρκίας; Ποιος είναι ο ρόλος ενός λογοτέχνη στην εποχή μας; Πόσο sic είναι ένας Νομπελίστας να μιλάει για τον έρωτα; Ο Πορτογάλος συγγραφέας Ζοζέ Σαραμάγκου, βραβείο Νόμπελ 1998, κορυφαία μορφή της διεθνούς διανόησης, απαντά σε κρίσιμα ερωτήματα που απασχολούν την Υφήλιο. Συγγραφέας που τα λέει «έξω από τα δόντια», δέχτηκε πολύ πρόθυμα να συνομιλήσουμε για μια “entrevista” στις «Εικόνες», πριν από δέκα μέρες, παρά το βεβαρημένο πρόγραμμά του και τα συνεχή ταξίδια του.
Αφορμή για την συνέντευξη, η έλευσή του στη χώρα μας, στις 18 Δεκεμβρίου. Στην Πάτρα, την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2006, θα είναι το τιμώμενο πρόσωπο στη μουσική παράσταση (για μικρούς και μεγάλους) «Το Μεγαλύτερο Λουλούδι του Κόσμου» μαζί με τη σύζυγό του Pilar del Rio Saramago και την Ελληνίδα ηθοποιό Αθηνά Μαξίμου. Η παράσταση περιλαμβάνει την αφήγηση τεσσάρων παραμυθιών: «Το Μολυβένιο Στρατιωτάκι» του Hans Christian Andersen σε μουσική Emilio Aragοn, «Το Μεγαλύτερο λουλούδι του Κόσμου»του Zoze Saramago σε μουσική Emilio Aragοn, την «Ιστορία του Μπαμπάρ» σε μουσική του Francis Poulenc και τον «Υπέροχο Αυλητή» του Jose Merino. Ένας αφηγητής θα διηγείται κάθε παραμύθι, συνοδευόμενος από τις μελωδίες της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης.
Άλλη μια αφορμή το γεγονός ότι τον περασμένο Αύγουστο κυκλοφόρησε το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Περί Φωτίσεως» (εκδ. Καστανιώτη, μτφ Αθηνά Ψύλλια), όπου μέσα από το θέμα της λευκής ψήφου στη δημοκρατία μιλά για τις αξίες της αλληλεγγύης, της προσωπικής ευθύνης, της αλληλοβοήθειας, αλλά και την κρατική ισχύ.
Αλήθεια, ποιο είναι το πραγματικό σας όνομα; Τι σημαίνει «Σαραμάγκο» και πως το αποκτήσατε;
Το όνομά μου ήταν ανέκαθεν Ζοζέ ντε Σόουζα Σαραμάγκο. Σαραμάγκο ήταν το παρατσούκλι της οικογένειας του πατέρα μου. Εξαιτίας αυτού ο ληξίαρχος με δική του πρωτοβουλία πρόσθεσε στο δικό μου όνομα Ζοζέ ντε Σόουζα το όνομα Σαραμάγκο, το οποίο είναι το όνομα ενός βοτάνου.
Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε μέσα στη φτώχεια, ζώντας τις δυσκολίες της ζωής, όπως έχετε δηλώσει. Πως καταφέρατε να γίνετε μια σωστά δομημένη προσωπικότητα, ξεπερνώντας κάποια φυσιολογικά θα λέγαμε ψυχολογικά κατάλοιπα;
Πολύ απλά: με το να ζω τη ζωή! Ποτέ δεν είχα φιλοδοξίες, έκανα τη δουλειά μου κάθε φορά χωρίς να αναρωτιέμαι αν άξιζα κάτι παραπάνω απ’ αυτό. Υπήρξα κλειδαράς, σχεδιαστής, δημόσιος υπάλληλος στον τομέα των κοινωνικών ασφαλίσεων, εκδότης, δημοσιογράφος. Μια μέρα ξεκίνησα να γράφω. Σκεφτόμουν ότι, τελικά, είχα κάτι να πω…
Τι σήμαινε το βραβείο Νόμπελ για σας; Τι άλλαξε στη ζωή σας;
Είναι η μεγαλύτερη τιμή για έναν συγγραφέα. Όπως και να ‘χει, πρέπει να κάνεις προσπάθεια για να πιστέψεις στον εαυτό σου, όταν σκέφτεσαι ότι είσαι νομπελίστας! Όσο για τα υπόλοιπα; Πολλά ταξίδια, πολλές συνεντεύξεις, πολλές φωτογραφήσεις. Παρ’ όλ’ αυτά, παραμένω ο εαυτός μου.
Εδώ και 15 χρόνια η Ελλάδα είναι μια χώρα υποδοχής οικονομικών και πολιτικών μεταναστών. Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν αυτοί οι άνθρωποι είναι το πρόβλημα της ταυτότητας. Για πολλά χρόνια δεν είχαν χαρτιά, δεν ήταν γραμμένοι στην Ελλάδα, ενώ τα μητρώα τους στις χώρες καταγωγής τους είχαν καταστραφεί. Επομένως δεν είχαν δικαιώματα. Για τον πολιτισμένο κόσμο αυτοί οι άνθρωποι απλά δεν υπήρχαν! Ποια είναι η σημασία του να είναι κάποιος γραμμένος στο ληξιαρχείο; Μήπως η έλλειψη ταυτότητας είναι τελικά ελευθερία;
Τα πράγματα δεν έχουν ανάγκη από «χαρτιά» για να υπάρχουν. Αυτό όμως δεν ισχύει για το ανθρώπινο είδος. Εσείς ο ίδιος είχατε ερωτηματικά για το όνομά μου. Όταν ανακαλύπτουμε ένα καινούριο είδος στο φυτικό ή το ζωικό βασίλειο του δίνουμε κατευθείαν ένα όνομα. Το να συγχέουμε την έλλειψη ενός δελτίου ταυτότητας με την ελευθερία, είναι καθαρός ρομαντισμός. Πρέπει να μπορούμε να πούμε: «Είμαι κάποιος, ορίστε η απόδειξη, το έγγραφο, το χαρτί…». Και στην έλλειψή τους, ορίστε τα δακτυλικά μας αποτυπώματα. Κουβαλάμε αυτό το σημάδι από τη στιγμή που γεννιόμαστε…
Υπάρχει σήμερα πρόβλημα ιδεολογίας ή πρόκειται απλώς για ένα εφεύρημα προκειμένου να επιβληθεί μια παγκοσμιοποίηση η οποία θα χειραγωγεί τις ανθρώπινες συνειδήσεις;
Ξέρετε τόσο καλά όσο κι εγώ ότι η έλλειψη ιδεολογίας είναι μια ιδεολογία! Αλλά χωρίς καμία αμφιβολία, υπάρχει στην Αριστερά μια ιδεολογική κρίση. Για να κυβερνήσει, όταν έρχεται η ώρα, η Αριστερά μετατοπίζεται προς το Κέντρο χωρίς να συνειδητοποιεί ότι έτσι πλησιάζει στη Δεξιά. Παρεμπιπτόντως: η παγκοσμιοποίηση είναι μια μορφή ολοκληρωτισμού με τη δική της ιδεολογία.
Κατά τη δική σας άποψη, τι αντιπροσωπεύει η Δεξιά σήμερα; Τι θα πει δεξιό κόμμα;
Η Δεξιά είναι παντού. Δεν λείπει, για παράδειγμα, ούτε από τα σοσιαλιστικά κόμματα, τα οποία εξασκούν στο κοινωνικό και στο οικονομικό πεδίο πολιτικές απροκάλυπτα νεοφιλελεύθερες.
Κάποιοι εκτιμούν ότι η Αριστερά σήμερα εκπροσωπεί μια αναχρονιστική ιδεολογία και άποψη. Πιστεύετε ότι οφείλει να προσαρμοστεί στις καινούριες συνθήκες;
Αν προσαρμοζόμασταν σ’ αυτό που λέτε «καινούριες συνθήκες», θα γινόμασταν, πολύ απλά, Δεξιοί. Η Αριστερά τείνει να αποχωρήσει. Δεν ξέρει πολύ καλά προς τα πού πηγαίνει, αλλά θα τελειώσει, ελπίζω, για να ξαναβρεί τον εαυτό της.
Σας έχουν κατηγορήσει ότι κάποτε ισχυριστήκατε πως είστε ο «τελευταίος εν ζωή κομμουνιστής»…
Ποτέ δεν είπα ούτε έγραψα μια τέτοια ηλιθιότητα!
Στην Ελλάδα, καθώς και σ’ όλον τον κόσμο, η πιο συνηθισμένη μομφή για τους Αριστερούς που διαμαρτύρονται σήμερα για τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι η εξής: Για ποιο λόγο η Αριστερά σιωπούσε επί πολλές δεκαετίες όταν η «μητέρα» Σοβιετική Ένωση τα συνέθλιβε;
Ας υποθέσουμε ότι εξαιτίας αυτού του γεγονότος δεν έχουμε το δικαίωμα να μιλήσουμε για ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτοί που ασχολούνται με την υπεράσπιση των δικαιωμάτων όχι μόνο βάλλονται πανταχόθεν αλλά ρισκάρουν να χαθούν οριστικά από το προσκήνιο. Λοιπόν, σ’ αυτούς που μας κριτικάρουν θέτω ένα ερώτημα. Η σιωπή των κομμουνιστικών κομμάτων δεν έχει δικαιολογία, σύμφωνοι. Μήπως, όμως, η αδιαφορία του «θριαμβευτή» καπιταλισμού που είναι επίσης εγκληματική έχει δικαιολογία;
Οι λαοί έχουν σήμερα δύναμη; Πιστεύετε ότι είναι ίσως αδύναμοι μπροστά στην διαστρεβλωτική δύναμη της τηλεοπτικής εικόνας και των άλλων μέσων προπαγάνδας;
Ποτέ οι λαοί δεν είχαν τη δύναμη. Ακόμα και στη Δημοκρατία, η δύναμη του πολίτη σταματά τη στιγμή που ψηφίζει. Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι οι δημοκρατίες στην πραγματικότητα κυβερνώνται από δυνάμεις που δεν έχουν τίποτα το δημοκρατικό. Παράδειγμα: Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, Παγκόσμια Τράπεζα κι άλλοι κι άλλοι. Πως μπορούμε επομένως να πούμε ότι ζούμε σε Δημοκρατία; Από πολιτικής απόψεως ίσως. Στην πράξη όμως;
Έχετε εργαστεί ως δημοσιογράφος στις εφημερίδες «Diario de Lisboa» και «Diario de Noticias». Ποιος είναι ο ρόλος που οφείλει να παίξει ο Τύπος στη σημερινή πολιτική πραγματικότητα;
Να λέει την αλήθεια, να καταγγέλλει το ψέμα, να είναι η φωνή αυτών που τους έχουν «κλέψει» τη φωνή. Ναι, ονειρεύομαι…
Τι είναι αυτό που σας προκαλεί ανασφάλεια ως πολίτη;
Η βία σε όλες της τις μορφές και ιδιαίτερα η «πολιτισμένη» βία.
Φοβάστε το θάνατο; Τι νοιώθει ένας συγγραφέας που γνωρίζει ότι έχει ήδη κερδίσει την αιωνιότητα με τα γραπτά του και το βραβείο του;
Η ζωή είναι να είσαι εδώ, ο θάνατος είναι να μην είσαι πια εδώ… Θα ήθελα να συνεχίσω για πολύ καιρό να είμαι εδώ, αλλά στην ηλικία μου το «για πολύ καιρό» έχει τελειώσει. Όπως και να ‘χει, δεν φοβάμαι το θάνατο τουλάχιστον αυτή τη στιγμή! Όσο για την αιωνιότητα… Τι θα πει αυτό; Ότι θα με διαβάζουν ακόμα και σε 50 ή 100 ίσως χρόνια; Αλίμονο στη ματαιοδοξία του λογοτέχνη!
Το 1991 υπήρξατε θύμα λογοκρισίας, γεγονός που σας οδήγησε στην απόφαση να αυτοεξοριστείτε. Σε τι συνίστατο η λογοκρισία;
Καταρχήν το Λανθαρότε δεν είναι εξορία, είναι το εντελώς αντίθετο. Πέραν τούτου, διατηρώ με τη χώρα μου απόλυτα αρμονικές σχέσεις. Ας πούμε, πληρώνω τους φόρους μου στην Πορτογαλία… Αυτό που συνέβη είναι ότι η κυβέρνηση της Πορτογαλίας εκείνη τη στιγμή είχε τη ατυχή ιδέα να εμποδίσει το μυθιστόρημά μου «Το Ευαγγέλιο σύμφωνα με τον Ιησού Χριστό» να είναι παρόν στα ευρωπαϊκά λογοτεχνικά βραβεία. Αυτό προκάλεσε ένα μεγάλο σκάνδαλο και αποφάσισα να αλλάξω… γειτονιά. Έζησα για σχεδόν 50 χρόνια υπό το βάρος μιας δικτατορίας και δεν μπορούσα να ανεχτώ μια πράξη λογοκρισίας ζώντας σε μια δημοκρατία, δεν μπορούσα να δεχτώ οποιαδήποτε επιρροή στη γραφή μου.
Υπάρχει σήμερα ο κίνδυνος μιας δικτατορίας; Μήπως η δικτατορία έχει απλώς αλλάξει μορφή;
Σκέφτομαι ότι θα ζήσουμε μια περίοδο (ίσως μεγάλη) αυταρχικών δημοκρατιών… Κατά τη γνώμη μου, η παγκοσμιοποίηση είναι ήδη μια προαναγγελία αυτού.
Η τηλεόραση και το διαδίκτυο έχουν αλλάξει τα δεδομένα της Δημοκρατίας;
Αυτό που έχει αλλάξει τα δεδομένα της Δημοκρατίας είναι η δύναμη των πολυεθνικών και των παγκόσμιων οικονομικών ομίλων. Η τηλεόραση και το ίντερνετ δεν είναι παρά τα όργανα αυτής της δύναμης.
Τι σχέση μπορεί να έχει ένας πραγματικός Αριστερός με ένα βραβείο Νόμπελ, δεδομένου ότι ο κόσμος έχει την υποψία ότι τα διάσημα βραβεία είναι προϊόντα του κατεστημένου;
Πιστεύετε αλήθεια ότι είμαι ένα προϊόν του κατεστημένου; Το βραβείο Νόμπελ το κέρδισα με τη δουλειά μου. Η Ακαδημία Νόμπελ με επέλεξε ελεύθερα και ελεύθερα εγώ αποδέχτηκα αυτή την επιλογή. Όπως και να ‘χει, αν κάποιος θεωρεί ότι το αξίζει πιο πολύ από μένα, του ζητώ συγγνώμη!
Πως αντιλαμβάνεστε το ρόλο ενός λογοτέχνη στη σημερινή εποχή, σε μια περίοδο που ανθούν οι πόλεμοι, η φτώχεια και η πείνα;
Ο λογοτέχνης είναι ταυτόχρονα και πολίτης. Ως συγγραφέας αφιερώνεται στο έργο του, ως πολίτης αφιερώνεται στον κόσμο, στην εποχή του, στα προβλήματα της ανθρωπότητας, όπως οποιοσδήποτε άλλος. Δε βλέπω σ’ αυτό καμία ασυμβατότητα, καμία αντίφαση. Βέβαια, είναι αλήθεια ότι υπάρχει πολλή σιωπή στον δικό μας «λογοτεχνικό κόσμο».
Υπάρχει σήμερα κάτι που μπορεί να σας εμπνεύσει;
Είμαι πάντα σε εγρήγορση!
Θα μπορούσατε ποτέ να διαδηλώσετε ποτέ υπέρ ενός πολέμου, όπως έκανε για παράδειγμα ο συνάδελφός σας Γκίντερ Γκρας στη διάρκεια του βομβαρδισμού της Σερβίας;
Όχι.
Μεταξύ άλλων, έχετε μεταφράσει και Νίκο Πουλαντζά. Αυτό επηρέασε τη σκέψη σας;
Όχι τόσο.
Στη διάρκεια της ζωής είχατε τρεις συντρόφους –δύο φορές παντρευτήκατε, το 1944 και το 1988. Ποια είναι η έννοια της σχέσης για σας; Τι σημαίνει έρωτας;
Αναζητούμε την ευτυχία. Τη βρίσκουμε, δεν τη βρίσκουμε κι αυτό συνεχίζεται για όλη μας τη ζωή. Αν είμαι ευτυχισμένος; Ναι, εδώ και 20 χρόνια.
Έχετε επισκεφτεί ποτέ την Ελλάδα; Τι σας εντυπωσίασε;
Ναι, 4 ή 5 φορές. Γνωρίζω την Αθήνα, τους Δελφούς, τη Δήλο, τη Μύκονο, τις Μυκήνες, την Κόρινθο. Η πιο έντονη εμπειρία που βίωσα στην Ελλάδα ήταν στο Στάδιο των Δελφών. Ήμουν εκεί, μόνος, και ξαφνικά η αίσθηση του χώρου με κυρίευσε. Ήταν σαν να ήταν παρούσα η ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας, η τέχνη της, η λογοτεχνία της, η φιλοσοφία της. Έτρεμα σα μικρό παιδί. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ...
Ποιο είναι το θέμα του καινούριου σας βιβλίου που μόλις κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα;
Η δημοκρατία. Η λευκή ψήφος σαν πολιτική έκφραση μιας δυνατότητας δημοκρατικής αναγέννησης. Η λευκή ψήφος ως διαμαρτυρία. Γιατί στην πραγματικότητα ζούμε σε μια πλουτοκρατία, δηλαδή μας κυβερνά μια κυβέρνηση πλουσίων ή των εκπροσώπων τους.
Η 11/9 είναι ένας επαρκής λόγος για τους πολέμους στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ από μέρους των ΗΠΑ;
Όχι.
Συμφωνείτε με την αποστολή στρατευμάτων από χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ελλάδα κλπ;
Όχι, δε συμφωνώ. Το πρόβλημα δημιουργήθηκε από τους Αμερικανούς. Και αυτοί είναι που οφείλουν να το λύσουν.
Τι σημαίνουν, κατά τη γνώμη σας, αυτοί οι πόλεμοι (συμπεριλαμβανομένου του βομβαρδισμού της Σρεβίας το 1999) για την κοινωνία των εθνών εάν τους εξετάσουμε υπό ένα ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο;
Θα έπρεπε να βρίσκονται σ’ αυτό το πιο ευρύ ιστορικό πλαίσιο αλλά αυτό δε συμβαίνει. Είμαστε στη μέση μιας διαμάχης, ακόμη κι αν δεν μας αγγίζει άμεσα. Ο κόσμος ολόκληρος βρίσκεται σε κρίση. Αναρωτιέμαι ποια Ευρώπη θα έχουμε στο τέλος του αιώνα. Ίσως να ‘χε δίκιο ο Χάντινγκτον.
Πως κρίνετε τη στάση της ευρωπαϊκής κοινότητας όσον αφορά αυτούς τους τρεις πολέμους;
Πάντα διστακτική, πάντα κοιτάζοντας προς τις ΗΠΑ, χωρίς δικές της ιδέες. Η Ευρώπη, για να λέμε την αλήθεια, δεν υφίσταται.
Τελικά, μήπως το Διεθνές Δίκαιο είναι ένα ευέλικτο πρόσχημα στην υπηρεσία των Μεγάλων Δυνάμεων προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους;
Αυτή η διαπίστωση είναι παλιά όσο και ο κόσμος! Έχουμε όλοι την υποχρέωση να τη γνωρίζουμε. Και να ενεργούμε σύμφωνα μ’ αυτή.
Το Κυπριακό είναι σήμερα ένα πρόβλημα κατοχής γνωστό σ’ όλον τον κόσμο. Το τελευταίο τείχος της ντροπής βρίσκεται στη Λευκωσία, γνωστή ως «Πράσινη Γραμμή». Ποια στάση πιστεύετε ότι θα έπρεπε να έχουν οι ΗΠΑ, η ΕΕ και η Τουρκία;
Δεν είμαι ειδικός, μακριά από μένα. Όπως και να ‘χει σκέφτομαι ότι το σχέδιο που παρουσιάστηκε από τον Κόφι Ανάν το Νοέμβριο του 2004 θα μπορούσε να είναι μία λύση. Έχουν περάσει ήδη 2 χρόνια. Προχωράμε; Δεν προχωράμε; Όσον αφορά στο τείχος της ντροπής, μην ξεχνάτε αυτούς που προσπαθούν να μετατρέψουν την Δυτική Όχθη σε γκέτο...
Συμμερίζεστε τους φόβους πολλών Ευρωπαίων ότι η είσοδος της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα σημάνει το πολιτικό τέλος του ευρωπαϊκού ονείρου;
Το ευρωπαϊκό όνειρο τέλειωσε πριν ξεκινήσει. Το λάθος δεν είναι της Τουρκίας. Αλλά κατά τη γνώμη μου, η είσοδός της θα περιπλέξει πολύ τα πράγματα. Σχεδόν 65 εκατομμύρια κάτοικοι…
Ήσασταν υπέρ της διεύρυνσης της Ε.Ε.; Πιστεύετε ότι ίσως αυτό το γεγονός θα προκαλέσει αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ των μικρών και των μεγάλων χωρών;
Θα δούμε. Η διεύρυνση ήταν σαν ένα είδος έγκαιρης απόδρασης από ένα αδιέξοδο. Η Ευρώπη δεν ήξερε τι να κάνει με τον εαυτό της. Λοιπόν, αποφάσισε να μεγαλώσει και με τον τρόπο αυτό… μεγαλώνει τα προβλήματα.
Ποια πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά της Δημοκρατίας στον 21ο αιώνα;
Το να μην περιορίζεται σε μια πολιτική δημοκρατία, να γίνεται δημοκρατία οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική. Ναι, το ξέρω! Ακόμη ονειρεύομαι…
Ποιο πιθανολογείτε ότι θα είναι το μέλλον της Ευρώπης κατά τις επόμενες δεκαετίες;
Επιτρέψτε μου να μην απαντήσω…
Παρακολουθήσατε το Euro 2004 που διεξήχθη στη χώρα σας; Πως ένας διανοούμενος νομπελίστας είδε τον ελληνικό θρίαμβο; Ποιο πρόσωπο κρατήσατε στη μνήμη;
Η Ελλάδα κέρδισε, αυτό είναι όλο. Δεν μου αρέσει και τόσο το ποδόσφαιρο.
Αλήθεια, ποια είναι η εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό, όπως εσείς την εισπράττετε;
Εσείς οι Έλληνες κουβαλάτε στους ώμους σας το βάρος του κλασικού παρελθόντος, ένα βάρος ιδιαίτερα καταπιεστικό, όπως οι Ιταλοί σηκώνουν το βάρος της Αναγέννησης, όπως εμείς οι Πορτογάλοι σηκώνουμε το βάρος των ανακαλύψεων. Κι εμείς συνεχώς αναρωτιόμαστε γιατί δεν είμαστε τόσο άξιοι όσο οι πρόγονοί μας.
Εάν είχατε την ευκαιρία να συναντήσετε τον πρόεδρο Μπους τι θα του λέγατε;
Θα κρατούσα τους τύπους, θα του έλεγα: Κύριε πρόεδρε των ΗΠΑ, δεν είστε απλά ένας ανόητος, είστε ένας επικίνδυνος ανόητος!
Κι αν συμμετείχατε στη Σύνοδο Κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών τι προτροπή θα τους δίνατε;
Στους ηγέτες της Ευρώπης θα έλεγα απλώς: Ανοίξτε τα μάτια πριν να είναι πολύ αργά.
Ποια είναι η άποψή σας για τον πόλεμο στο Λίβανο; Ποιος είναι εν τέλει ο τρομοκράτης; Η Χεζμπολά ή το Ισραήλ;
Η Χεζμπολά είναι μια τρομοκρατική οργάνωση. Το Ισραήλ είναι ένα κράτος που αγαπά πολύ τις τρομοκρατικές επιχειρήσεις. Ο πόλεμος στο Λίβανο ήταν η επίδειξη δύναμης ενός στρατευμένου λαού και φανατισμένου μέχρι το μεδούλι. Το παράλογο όνειρο του Μεγάλου Ισραήλ «δηλητηρίασε» τη διανόηση των Εβραίων.
Συμφωνείτε με την άποψη ότι αυτός ο πόλεμος είναι ένα ιστορικό λάθος του Ισραήλ, το οποίο 60 χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα στρέφει την παγκόσμια κοινή γνώμη εναντίον του;
Όπως εμείς οι Πορτογάλοι δεν είμαστε άξιοι όσο αυτοί που ανακάλυψαν το μισό κόσμο, τα γεγονότα μας λένε ότι οι σημερινοί Ισραηλινοί δεν είναι άξιοι όσο οι πρόγονοί τους. Δεν ξέρουν ούτε από έλεος, ούτε από συμπόνια, ούτε από σεβασμό. Θα έπρεπε να ρωτήσουμε τον Ύψιστο εάν ο εβραϊκός λαός είναι ακόμη ο εκλεκτός του… Εάν η απάντηση είναι καταφατική, το συμπέρασμα είναι ξεκάθαρο: τέτοιος Θεός, τέτοιος λαός…
*Ευχαριστούμε για τη βοήθειά της την κ. Αναστασία Ταμουρίδου και την εταιρία «ARTos και Θέαμα», η οποία υπογράφει την εκδήλωση της 18ης Δεκεμβρίου στην «Πάτρα 2006».
FOTO: EPA PHOTO LUSA/JOAO MIRANDA: Ο ηγέτης της Κούβας Φιντέλ Κάστρο και ο Σαραμάγκο την 8η Ιβηροαμερικανική Σύνοδο που έγινε στο Πόρτο τον Οκτώβριο του 1998.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ: Ο Ζοζέ Σαραμάγκου γεννήθηκε το 1922 στην Αζινιάγκα σε μια αγροτική οικογένεια. Πέρασε τα σχολικά του χρόνια στην Λισαβόνα, χρειάστηκε όμως να εγκαταλείψει το σχολείο μετά τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου για οικονομικούς λόγους και να δουλέψει από τότε σε διάφορες δουλειές. Για πολλά χρόνια εργάστηκε σε εφημερίδες ως πολιτικός σχολιαστής, ως υπεύθυνος των λογοτεχνικών σελίδων και ως βιβλιοκριτικός. Υπήρξε για ένα διάστημα υποδιευθυντής μεγάλης ημερήσιας εφημερίδας της Λισαβόνας. Ο Ζοζέ Σαραμάγκου έγινε ένας από τους πιο γνωστούς συγγραφείς της χώρας του κυρίως χάρη στα μυθιστορήματά του που έχουν μεταφραστεί και εκδοθεί σε 25 χώρες. Από το 1976 ζει αποκλειστικά από το συγγραφικό του έργο. Το 1998 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Το 1991 η πορτογαλική κυβέρνηση λογόκρινε «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον», αποκλείοντάς το από τα Ευρωπαϊκά Λογοτεχνικά Βραβεία. Από τότε, ο συγγραφέας και η σύζυγός του εγκαταστάθηκαν στο νησάκι Λανθαρότε των Καναρίων Νήσων. Τα γνωστότερα μυθιστορήματά του που κυκλοφορούν στα ελληνικά είναι τα εξής: Εγχειρίδιο ζωγραφικής και καλλιγραφίας (1977), Από τη γη θρεμμένος (1980), Το χρονικό του μοναστηριού (1983), Η χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις (1984), Η πέτρινη σχεδία (1986), Ιστορία της Πολιορκίας της Λισαβόνας (1988), Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον (1997), Περί τυφλότητος (1995), Όλα τα ονόματα (1997).
Ο ΣΑΡΑΜΑΓΚΟ ΕΝ ΤΑΧΕΙ (ΑΤΑΚΕΣ):
-«Η Ευρώπη, για να λέμε την αλήθεια, δεν υφίσταται»
-Αν εμείς οι Αριστεροί προσαρμοζόμασταν σ’ αυτό που λέτε «καινούριες συνθήκες», θα γινόμασταν, πολύ απλά, Δεξιοί.
-Πως μπορούμε να πούμε ότι ζούμε σε Δημοκρατία; Από πολιτικής απόψεως ίσως. Στην πράξη όμως;
-Πιστεύετε αλήθεια ότι είμαι ένα προϊόν του κατεστημένου; Το βραβείο Νόμπελ το κέρδισα με τη δουλειά μου.
-Ο κόσμος ολόκληρος βρίσκεται σε κρίση. Αναρωτιέμαι ποια Ευρώπη θα έχουμε στο τέλος του αιώνα. Ίσως να ‘χε δίκιο ο Χάντινγκτον.
-Το ευρωπαϊκό όνειρο τέλειωσε πριν ξεκινήσει. Το λάθος δεν είναι της Τουρκίας. Αλλά κατά τη γνώμη μου, η είσοδός της θα περιπλέξει πολύ τα πράγματα.
-Η Ευρώπη δεν ήξερε τι να κάνει με τον εαυτό της. Λοιπόν, αποφάσισε να μεγαλώσει και με τον τρόπο αυτό… μεγαλώνει τα προβλήματα.
-Κύριε πρόεδρε των ΗΠΑ, δεν είστε απλά ένας ανόητος, είστε ένας επικίνδυνος ανόητος!
-Ο πόλεμος στο Λίβανο ήταν η επίδειξη δύναμης ενός στρατευμένου λαού και φανατισμένου μέχρι το μεδούλι.
-Θα έπρεπε να ρωτήσουμε τον Ύψιστο εάν ο εβραϊκός λαός είναι ακόμη ο εκλεκτός του… Εάν η απάντηση είναι καταφατική, το συμπέρασμα είναι ξεκάθαρο: τέτοιος Θεός, τέτοιος λαός…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου