Τα δημόσια έργα και το έργο τέχνης στο δημόσιο χώρο

Ο Τάσσης Παπαϊωάννου, καθηγητής αρχιτεκτονικής στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, επαναφέρει το θέμα της σχέσης του έργου τέχνης με την πόλη, με άρθρο του στην Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία της 26ης Ιουλίου 2008.
Ένα εξαιρετικό κείμενο, όπου καταγράφεται η άποψη του Gobrich ότι «Στην πραγματικότητα η τέχνη δεν υπάρχει. Υπάρχουν μόνο οι καλλιτέχνες», αλλά και του Μπόρχες ότι «Το παρόν δεν ακινητοποιείται. ένα καθαρό παρόν είναι αδιανόητο: θα ήταν ανύπαρκτο. Το παρόν περιλαμβάνει πάντα ένα μέρος του παρελθόντος και ένα μέρος του μέλλοντος».
Ερέθισμα το άρθρο αυτό για να ξαναθυμηθώ την απουσία των έργων τέχνης από την ελληνική πόλη και ιδιαίτερα τη Θεσσαλονίκη.
Θυμήθηκα μια συνέντευξη που είχα πάρει από τον τότε πρόεδρο του Συλλόγου Καλλιτεχνών Εικαστικών Τεχνών Βορείου Ελλάδας, τον γλύπτη κατά κύριο λόγο Στέργιο Τσιούμα, το 1998 για την εφημερίδα «Μακεδονία». Είχε θέσει τότε ως πρόταση τη δημιουργία πάρκου καλλιτεχνών, όπου θα φιλοξενούνται έργα δημοσίου χώρου. Εννοείται ότι δεν βρήκε ανταπόκριση αυτή η «γκετοποιημένη» κατά τα λοιπά πρόταση –εδώ δεν βρήκε στέγη ο ιστορικός σύλλογος, αφού κανείς Δήμος εντός ή εκτός πολεοδομικού συγκροτήματος δεν προθυμοποιήθηκε να φιλοξενήσει τους καλλιτέχνες παραχωρώντας διεύθυνση, ένα γραφειάκι και μια τηλεφωνική γραμμή -εδώ αντικατοπτρίζεται ευκρινώς η πολιτική άποψη περί τέχνης της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Όμως ούτε και μεμονωμένα κατόπιν σχετικών διαγωνισμών έργα τέχνης δεν βρήκαν τον δημόσιο χώρο τους, παρά το ότι θεσμοθετήθηκε νομοθετικά η απόδοση ποσοστού επί του προϋπολογισμού των δημοσίων έργων για το σκοπό αυτό –δεν ξέρω αν έχει καταργηθεί.
Είναι συγκλονιστικό το πόσο αλλάζει την όψη μιας πόλης ένα έργο τέχνης –εννοείται όταν είναι αντλημένο από την ίδια την πόλη- και μπορεί κανείς να το δει σε πόλεις του εξωτερικού. Εξάλλου, «κάθε τοποθεσία της πόλης είναι φορτωμένη με μνήμες. Κάθε σημείο της συμπυκνώνει πολλαπλά βιώματα διαφορετικών χρονικών περιόδων, ενώ σημαίνει για κάθε έναν από εμάς διαφορετικά πράγματα», όπως γράφει ο Τάσσης Παπαϊωάννου. Μια τέτοια πολιτική πρωτοβουλία θα συνιστούσε πραγματική και σπουδαία μεταρρύθμιση του δημοσίου χώρου, μια μεταρρύθμιση που θα επηρέαζε θετικά την αισθητική και την ψυχολογία όλων μας, κατοίκων και επισκεπτών.
30Ιουλ2008

FOTO: @ΓΙΑΝΝΗΣ Θ. ΚΕΣΣΟΠΟΥΛΟΣ / "Τέχνη κατά τύχη", "Παναγία" Κεραμωτή - Θάσος, 22-7-2008