Πολιτιστικός εθνικισμός ή επιστροφή των Γλυπτών;

Όταν οι υπεύθυνοι του Βρετανικού Μουσείου κάπου στα τέλη της δεκαετίας του ’50 απαγόρευσαν στη Μελίνα και τον Ντασέν να κάνουν τα γυρίσματα της Φαίδρας στο χώρο όπου εκτίθενται τα περίφημα ελληνικά Γλυπτά, σίγουρα δεν φανταζόταν τι λάθος έκαναν. Δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι αυτή η παθιασμένη «Ρωμιά» θα ξεσήκωνε τον κόσμο ακόμη και μετά το θάνατό της. Δεν μπορούσαν να διανοηθούν ότι λίγα γυρίσματα θα είχαν ίσως «γλιτώσει» την παγκόσμια κοινότητα από διλήμματα αρχαιολογικής ηθικής στον 21ο αιώνα.
Πραγματικά, το ζήτημα της επιστροφής των Γλυπτών δεν είναι απλό. Εγείρει συνολικό θέμα επιστροφής των κλεμμένων στον τόπο τους, γεγονός που εάν ποτέ συμβεί θα αδειάσει πολλά φημισμένα σήμερα μουσεία του κόσμου. Για το λόγο αυτό δεν είναι και εύκολη η διεκδίκησή τους κι ας είναι ο Παρθενώνας μοναδικό δείγμα παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
«Μπορούμε να συνεργαστούμε ειλικρινά με το Βρετανικό Μουσείο» είπε ο υπουργός Πολιτισμού Αντώνης Σαμαράς στον εγκαίνιο λόγο του, για να διορθώσει τα περί δικαστικής διεκδίκησης που ανέφερε σε τηλεοπτική εκπομπή. Η δικαστική διεκδίκηση είναι προφανώς λανθασμένη πρώτα και κύρια ως στρατηγική επιστροφής των Γλυπτών, πέραν των ενδεχόμενων νομικών αδυναμιών. Αυτό υποστήριξε και ο Ευ. Βενιζέλος. Μέχρι και η ηθική απαξία που δόθηκε στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 όταν ως Ελλάδα κάναμε λόγο για «κλεμμένα», ενεργοποίησε αμυντικά και αρνητικά αντανακλαστικά από πλευράς Βρετανών. Και είναι λογικό. Όταν μάλιστα εκείνοι έχουν την πεποίθηση ότι ο Έλγιν τα έσωσε από τους Οθωμανούς και άλλους πλιατσικολόγους της τότε κραταιάς αυτοκρατορίας. Ένα ζήτημα 207 ετών δεν θα μπορούσε ποτέ να λυθεί μέσα σε μια κυβερνητική θητεία ή σ’ έναν ανάλογο χρονικό ορίζοντα όπως τον όρισαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας. Εδώ χρειαστήκαμε 33 χρόνια για να χτίσουμε ένα μουσείο, να μην χρειαστούμε άλλα τόσα για να φέρουμε πίσω τα Γλυπτά;
Σε μια Ευρώπη όπου θέλουμε να μιλάμε κοινή γλώσσα, ειρηνική γλώσσα, χρειάζεται προφανώς μια υπερβατική αντιμετώπιση του θέματος. Ούτως ή άλλως η προβολή του και η προβολή της χώρας μας μέσω του λονδρέζικου μουσείου είναι πολύ μεγάλη. Καλή συνεργασία, ειλικρινής διάλογος, δανεισμός για εύλογο χρόνο, εκατέρωθεν αξιοπιστία, ανταλλαγές αν θέλουμε να δούμε ξανά στη Αθήνα τα γλυπτά. Το ζητούμενο δεν είναι ούτε η κομματική εκμετάλλευση ούτε η καλλιέργεια του πολιτιστικού εθνικισμού. Είναι μόνο το μνημείο και η επανένωσή του. Κι αυτό μπορούν να το κατανοήσουν όλοι όσοι έχουν μια έντιμη σχέση με την Ιστορία και με τον πολιτισμό.