Νεοελληνική αγοραφοβία

Του Δημήτρη Γ. Στεφανάκη*

Η πολυετής προσπάθεια της νεοελληνικής λογοτεχνίας να ανοίξει ένα παράθυρο στην Ευρώπη και στον κόσμο απηχεί σε μεγάλο βαθμό τον οικονομικό και πολιτικό μεγαλοϊδεατισμό της χώρας: από τη στιγμή που η Ελλάδα έχει ενταχθεί θεσμικά στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλει να συμμετάσχει σε ένα διευρυμένο πολιτιστικό πλαίσιο. Η πραγματικότητα ωστόσο διαψεύδει οικτρά τους ευσεβείς πόθους των ιθυνόντων. Τα συμπτώματα αγοραφοβίας που εκδήλωσε η λογοτεχνία μας σε διεθνές επίπεδο, οδήγησαν σταδιακά στην νοσηρή εσωστρέφεια των τελευταίων ετών. Η σεφερική διαπίστωση ότι είμαστε «τραγικά αυτοδίδακτοι», ηχεί σήμερα ως «τραγικά ανυπόληπτοι». Το γεγονός ότι παραμένουμε μάλλον λαός νοοτροπίας παρά συστηματικής άσκησης και πειθαρχίας, μπορεί να αποβεί καταστροφικό στη συνέχεια. Απαιτείται λοιπόν η χάραξη λογοτεχνικής πολιτικής, αρχής γενομένης από τους ίδιους τους λογοτέχνες. Η διεύρυνση των θεματικών τους οριζόντων και η απόκτηση πεζογραφικής συνείδησης είναι ίσως οι μεγαλύτερες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον.
Η διεθνής ανυποληψία στην οποία περιέπεσε εσχάτως η νεοελληνική λογοτεχνία δεν θα καλύπτεται εσαεί με προφάσεις περί ανάδελφης γλώσσας και ισχνού πληθυσμιακού στοιχείου. Ούτε τα δύο νόμπελ που μας χάρισε η ποίηση θα εξακολουθήσουν για πολύ να αποτελούν το άλλοθι για την «χρυσή μετριότητα» στην οποία καταδικάσαμε τους εαυτούς μας. Είναι καιρός να απαρνηθούμε την μυθολογία των ονομάτων και να επενδύσουμε σε έργα μακράς πνοής, αν θέλουμε πράγματι να γίνουμε πολιτιστικά ανταγωνιστικοί. Το επόμενο στοίχημα που καλούμαστε να κερδίσουμε δεν είναι η εντός των τειχών ευπώλητη πεζογραφία, αλλά η διεθνική γραφή.
Είναι φυσικό οι εκδότες να έλκονται από το εφήμερο κέρδος και η ανάλγητη πολιτεία, με το σύνδρομο πολιτικού νανισμού που την χαρακτηρίζει, να αδιαφορεί διαρκώς για θέματα πνευματικού ενδιαφέροντος. Οι πρώτοι ωστόσο δεν πρέπει να λησμονούν ότι το κοινό θα μπουχτίσει κάποτε την θεματολογία εσωτερικής κατανάλωσης και τότε θα δουν τα έσοδά τους να μειώνονται δραστικά. Όσο για τους κυβερνώντες, ας αντιληφθούν επιτέλους ότι στο τεχνοκρατικό όραμα του σύγχρονου κόσμου ο πολιτισμός, και δη το βιβλίο, παραμένει ένα ισχυρό εξαγώγιμο προϊόν.

*Ο Δ. Στεφανάκης είναι λογοτέχνης – μεταφραστής, συγγραφέας του βιβλίου "Συλλαβίζοντας το καλοκαίρι" (εκδ. Πατάκη).