ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΑ ΕΔΩ http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artid=4546855
Του Θανάση Θ. Νιάρχου
Φαίνεται αδικαιολόγητη, αν όχι παράξενη και ιδιότροπη, η απόφανση πως δεν υπάρχουν πετυχημένοι άνθρωποι, όταν ο κόσμος έχει αποδεχθεί ασυζητητί σχεδόν τον διαχωρισμό σε πλούσιους και φτωχούς, άρρωστους και υγιείς, κατεστημένους και περιθωριακούς, «ορθόδοξους» και «ανορθόδοξους». Πρωτίστως όταν γύρω μας και σε ολόκληρο τον πλανήτη κυκλοφορούν άνθρωποι που όχι μόνον οι άλλοι τους λογαριάζουν πετυχημένους, αλλά και οι ίδιοι θεωρούν τον εαυτό τους κάτι ανάλογο, αν όχι κάτι πολύ περισσότερο. Απόδειξη της μεγάλης, όπως τη θεωρούν οι ίδιοι, επιτυχίας τους, το γεγονός πως επιδιώκουν να επιβάλλονται με τις αποστάσεις που κρατούν από τους άλλους ή με το να παραμένουν δύσκολα προσιτοί. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως η «επιτυχία» έχει χωρίσει τον κόσμο τόσο ριζικά πλέον σε δύο στρατόπεδα ώστε να ωχριά μπροστά της ο διαχωρισμός σε κομμουνιστική και καταπιταλιστική κοινωνία.
Πράγμα που κάνει την έννοια της επιτυχίας όχι μόνο θολή και ύποπτη, αλλά εξαιρετικά καταστροφική για το σύνολο των ανθρώπων, αφού στην προσπάθειά του να την κατακτήσει κανείς φαίνεται να μη γνωρίζει πλέον κανέναν φραγμό. Ενώ το να ήταν ή και να παραμένει κάποιος φανατικά συντηρητικός, νοσηρά θρησκευόμενος ή κεφαλαιοκράτης δημιουργούσε και δημιουργεί τόσες επιφυλάξεις αλλά και κατακραυγή, ώστε οι περιοχές που οριοθετούν οι ιδιότητες αυτές να μπορούν εύκολα ν΄ απομονώνονται. Ενώ το να θέλεις να επιτύχεις δεν παρουσιάζεται μεμπτό για κανέναν, αντίθετα είναι κάτι που συνήθως επιδοκιμάζεται ή και επιβραβεύεται. Άσχετα αν η επιτυχία δεν έρχεται ποτέ από μόνη της σε κανέναν, χρειάζεται να υπάρξει οργάνωση προκειμένου να επιτευχθεί και πάνω στην οργάνωση αυτή μπορεί να παίρνονται ακόμη και κεφάλια. Ή μάλλον η επιτυχία ή η προσδοκία της δημιουργεί τέτοιον εθισμό ώστε μπορεί ν΄ ακούγεται φυσιολογικό το να παίρνονται κεφάλια.
Θα προτείναμε ν΄ αντικατασταθεί η έννοια του πετυχημένου με την έννοια του ευχαριστημένου, γιατί πολύ ευκολότερα ένας άνθρωπος ευχαριστημένος μπορεί να καταγγελθεί ως ανυποψίαστος, βλαξ και γελοίος, σε σχέση μ΄ έναν επιτυχημένο. Ακόμη κι ένα μικρό παιδί θα απορούσε μ΄ έναν άνθρωπο που είναι ευχαριστημένος με τον εαυτό του όταν όχι βέβαια η σύνολη κατάσταση του κόσμου αλλά ακόμη κι αυτή της γειτονιάς του παρουσιάζει συνήθως τόσα προβλήματα που, ακόμη κι όταν το νιώθεις, να ντρέπεσαι να ομολογήσεις ότι αισθάνεσαι ευχαριστημένος. Πρόκειται όμως για μιαν αντικατάσταση τρομερά δύσκολη γιατί, όσον κι αν η έννοια της ευχαρίστησης έχει έναν απερίφραστα ιδιωτικό χαρακτήρα, μπορεί απείρως ευκολότερα να κατηγορηθεί σε σχέση τουλάχιστον με την έννοια της επιτυχίας που κοινωνικά φαίνεται να έχει ριζώσει, μ΄ έναν τρόπο όχι μόνον αξεκούνητο, αλλά να προσβλέπει σ΄ αυτήν η ανθρωπότητα ως πανάκεια, μ΄ έναν τρόπο που δεν το κατόρθωσε καμιά πολιτική, κοινωνική ή θρησκευτική ιδεολογία. Κανείς δεν φαίνεται να υπολογίζει ότι ο πετυχημένος οφείλει να χρησιμοποιεί τον κόσμο ολόκληρο ως ιδιοκτησία του. Αν η ανθρωπότητα ξυπνάει κάθε πρωί με εκατομμύρια προβλήματα, ο πετυχημένος οφείλει να παραμένει, ακόμη και εγκληματικά, συγκεντρωμένος στο δικό του πρόβλημα. Αν τώρα στον πολλαπλασιασμό του το πρόβλημα αυτό θα παρέμενε πρόβλημα μόνο για τον ίδιον και για κανέναν άλλον, δεν φαίνεται να έχει σημασία, αφού η νομιμοποιημένη για όλους έννοια της επιτυχίας χρειάζεται αυτή την εγωιστικότατη αυτοσυγκέντρωση.
Ενώ φαίνεται πως θα έφθανε ν΄ αναρωτηθεί κανείς πώς γίνεται με τόσους πετυχημένους πολιτικούς, καλλιτέχνες, δημοσιογράφους, συγγραφείς, η ανθρωπότητα να έχει τα μαύρα της τα χάλια, δεν φαίνεται να μας παραστριμώχνει η αμηχανία να δοθεί μια καίρια απάντηση. Πράγμα που σημαίνει πως αν η επιτυχία ήταν μια πραγματικότητα και λειτουργούσε αυθόρμητα, κάτι θα εισέπραττε και ο δυστυχισμένος που η επιτυχία δεν είναι καν διακοσιοστής πέμπτης σημασίας ανάγκη του. Η επιτυχία είναι μια έννοια που συκοφαντείται εκ των έσω όσο καμιά άλλη. Αν είναι πετυχημένη μια τηλεπαρουσιάστρια, δεν μπορεί να είναι πετυχημένος ένας γιατρός, ένας συγγραφέας ή ένας σκηνοθέτης. Ή αν είναι επιτυχημένος ο γιατρός, ο συγγραφέας ή ο σκηνοθέτης, δεν μπορεί να είναι η τηλεπαρουσιάστρια. Δεν γίνεται να υπάρχει λέξη που να μπορεί να αλλάζει τόσο εύκολα περιεχόμενο, όπως η λέξη επιτυχία και να μην είναι μια λέξη βάναυση και χυδαία.
Αλλά για την κατάντια της λέξης «επιτυχία», ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό τα βραβεία, τοπικά ή παγκόσμια, κρατικά ή ιδιωτικά, γνωστά ή άγνωστα. Γι΄ αυτά όμως την επόμενη εβδομάδα.
Θα προτείναμε ν΄ αντικατασταθεί η έννοια του πετυχημένου με την έννοια του ευχαριστημένου, γιατί πολύ ευκολότερα ένας άνθρωπος ευχαριστημένος μπορεί να καταγγελθεί ως ανυποψίαστος, βλαξ και γελοίος, σε σχέση μ΄ έναν επιτυχημένο. Ακόμη κι ένα μικρό παιδί θα απορούσε μ΄ έναν άνθρωπο που είναι ευχαριστημένος με τον εαυτό του όταν όχι βέβαια η σύνολη κατάσταση του κόσμου αλλά ακόμη κι αυτή της γειτονιάς του παρουσιάζει συνήθως τόσα προβλήματα που, ακόμη κι όταν το νιώθεις, να ντρέπεσαι να ομολογήσεις ότι αισθάνεσαι ευχαριστημένος. Πρόκειται όμως για μιαν αντικατάσταση τρομερά δύσκολη γιατί, όσον κι αν η έννοια της ευχαρίστησης έχει έναν απερίφραστα ιδιωτικό χαρακτήρα, μπορεί απείρως ευκολότερα να κατηγορηθεί σε σχέση τουλάχιστον με την έννοια της επιτυχίας που κοινωνικά φαίνεται να έχει ριζώσει, μ΄ έναν τρόπο όχι μόνον αξεκούνητο, αλλά να προσβλέπει σ΄ αυτήν η ανθρωπότητα ως πανάκεια, μ΄ έναν τρόπο που δεν το κατόρθωσε καμιά πολιτική, κοινωνική ή θρησκευτική ιδεολογία. Κανείς δεν φαίνεται να υπολογίζει ότι ο πετυχημένος οφείλει να χρησιμοποιεί τον κόσμο ολόκληρο ως ιδιοκτησία του. Αν η ανθρωπότητα ξυπνάει κάθε πρωί με εκατομμύρια προβλήματα, ο πετυχημένος οφείλει να παραμένει, ακόμη και εγκληματικά, συγκεντρωμένος στο δικό του πρόβλημα. Αν τώρα στον πολλαπλασιασμό του το πρόβλημα αυτό θα παρέμενε πρόβλημα μόνο για τον ίδιον και για κανέναν άλλον, δεν φαίνεται να έχει σημασία, αφού η νομιμοποιημένη για όλους έννοια της επιτυχίας χρειάζεται αυτή την εγωιστικότατη αυτοσυγκέντρωση.
Ενώ φαίνεται πως θα έφθανε ν΄ αναρωτηθεί κανείς πώς γίνεται με τόσους πετυχημένους πολιτικούς, καλλιτέχνες, δημοσιογράφους, συγγραφείς, η ανθρωπότητα να έχει τα μαύρα της τα χάλια, δεν φαίνεται να μας παραστριμώχνει η αμηχανία να δοθεί μια καίρια απάντηση. Πράγμα που σημαίνει πως αν η επιτυχία ήταν μια πραγματικότητα και λειτουργούσε αυθόρμητα, κάτι θα εισέπραττε και ο δυστυχισμένος που η επιτυχία δεν είναι καν διακοσιοστής πέμπτης σημασίας ανάγκη του. Η επιτυχία είναι μια έννοια που συκοφαντείται εκ των έσω όσο καμιά άλλη. Αν είναι πετυχημένη μια τηλεπαρουσιάστρια, δεν μπορεί να είναι πετυχημένος ένας γιατρός, ένας συγγραφέας ή ένας σκηνοθέτης. Ή αν είναι επιτυχημένος ο γιατρός, ο συγγραφέας ή ο σκηνοθέτης, δεν μπορεί να είναι η τηλεπαρουσιάστρια. Δεν γίνεται να υπάρχει λέξη που να μπορεί να αλλάζει τόσο εύκολα περιεχόμενο, όπως η λέξη επιτυχία και να μην είναι μια λέξη βάναυση και χυδαία.
Αλλά για την κατάντια της λέξης «επιτυχία», ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό τα βραβεία, τοπικά ή παγκόσμια, κρατικά ή ιδιωτικά, γνωστά ή άγνωστα. Γι΄ αυτά όμως την επόμενη εβδομάδα.
Ο Θανάσης Θ. Νιάρχος είναι ποιητής, συνεκδότης του περιοδικού «Η Λέξη».
