Τετάρτη 21 Μαΐου 2008

Ένα χέρι βάψιμο ή πόσο πίσω είναι η Θεσσαλονίκη

Το κείμενο που ακολουθεί το έγρψα και το δημοσίευσα στο περιοδικό "Εικόνες" του Έθνους, το Νοέμβριο του 2006. Διαβάστε το. Έχει ενδιαφέρον.
----------------------------------


Οι ανοιχτοί δημόσιοι χώροι είναι ό,τι μένει στη μνήμη μας όταν επισκεπτόμαστε μια πόλη. Φανταστείτε, λοιπόν, ότι βρισκόσαστε στη Θεσσαλονίκη και περπατάτε στους δρόμους της πόλης.
Κάντε ένα σύντομο τεστ: σηκώστε τα μάτια διασχίζοντας την Τσιμισκή, την Φράγκων, την Κατούνη, την Αγίας Σοφίας, ακόμη και την Εγνατία. Κοιτάξτε δεξιά αριστερά, δείτε τα κτίρια χωρίς διαφημιστικές πινακίδες και με ένα χέρι βάψιμο. Θα αντικρίσετε μια εικόνα που μοιάζει μαγική αλλά δεν είναι. Μια εικόνα που με λίγη φαντασία παραπέμπει σε αναρίθμητες πόλεις της Ευρώπης οι οποίες σεβάστηκαν το ιστορικό πρόσωπο και την αρχιτεκτονική κληρονομιά τους, διατήρησαν τα παλιά κτίρια, τα ανέδειξαν εξωραΐζοντάς τα και τα ζωντάνεψαν αλλάζοντας τη χρήση τους.
Να, λοιπόν, ένα θέμα που θα έπρεπε να είναι από καιρό στην ατζέντα των τοπικών ηγεσιών. Ένα θέμα που θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια ιδιαίτερα θετική εξέλιξη για τη Θεσσαλονίκη, όχι μόνο με αισθητικές αλλά και με αναπτυξιακές διαστάσεις.
Όμως καμία σοβαρή συζήτηση δεν φαίνεται να γίνεται σε επίπεδο διοίκησης. Αν εξαιρέσει κανείς τις μελέτες που συντάχθηκαν και εκείνες που υλοποιήθηκαν (θλιβερά ελάχιστες σε σχέση με σύνολο) επί Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 1997, η συζήτηση περιορίζεται σε κύκλους πανεπιστημιακών, αρχιτεκτόνων και αρχαιολόγων. Δυστυχώς, φωνές βοώντων εν τη ερήμω…
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο της Θεσσαλονίκης. Είναι όλων των ελληνικών πόλεων. Συμπεριλαμβανομένης και της Αθήνας. Γιατί πάνω απ’ όλα είναι ζήτημα νοοτροπίας και αντίληψης των πραγμάτων εκ μέρους των ηγεσιών. Σε μαζικότερη εκδοχή και πιο στερεή βάση είναι ζήτημα κοινωνικής συνείδησης.
Ένα πρώτο βήμα, πάντως, για τη συνολική διαχείριση του δημόσιου χώρου (σχέση της σύγχρονης πόλης με τους αρχαιολογικούς χώρους, επανάκτηση θαλασσίων μετώπων κλπ) δείχνει να συντελείται στην πρωτεύουσα.

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Η εμπειρία της Αθήνας αποτελεί ένα ιδιαίτερα χρήσιμο οδηγό για το πώς μπορεί να αποκατασταθεί η αισθητική τάξη στο δημόσιο χώρο.
Το 2004 ήταν χρονιά ορόσημο για την Ελλάδα και ιδιαίτερα την Αθήνα. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα έφερναν πολλούς ξένους στην ελληνική πρωτεύουσα, ενώ η πόλη θα απολάμβανε πολλαπλής προβολής από τα διεθνή ΜΜΕ. Ήταν μια μοναδική ευκαιρία να επιδειχθεί μια εικόνα πόλης που θα δραπέτευε από το μεσοβέζικο ανατολίτικο κιτς που προσέδιδαν οι απειράριθμες διαφημιστικές πινακίδες οι οποίες κάλυπταν τις προσόψεις των κτιρίων.
Με το νόμο 2833/2000, η πολιτεία ανέθεσε στην ΕΑΧΑ Α.Ε. (Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων Αθηνών Α.Ε.). την καθαίρεση των διαφημιστικών επιγραφών στο ιστορικό κέντρο, πέριξ του Φιλοπάππου, του Α’ Νεκροταφείου, του Καλλιμαρμάρου Σταδίου, του Κεραμεικού και της Ακαδημίας Πλάτωνος. Τον Ιούλιο του 2004, τρεις μόλις εβδομάδες πριν την έναρξη της Ολυμπιάδας, προστέθηκαν οι επιγραφές σε όλο το μήκος των Ολυμπιακών οδών. Το έργο αποδείχθηκε δύσκολο…
Η Βικτωρία Ευθυμιάδου είναι δικηγόρος και από το 1997 προΐσταται της νομικής υπηρεσίας της ΕΑΧΑ Α.Ε. (Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων Αθηνών Α.Ε.). Όσα συνάντησε στην πορεία υλοποίησης του εγχειρήματος στην Αθήνα, χαρακτηρίζουν προφανώς συλλήβδην τη νεοελληνική πραγματικότητα: παντελής έλλειψη ελέγχων παρόλο που υπήρχαν σχετικές διατάξεις, άναρχη και άνευ όρων και ορίων γιγάντωση του φαινομένου.
Μετά την επιτυχία στην υλοποίηση του προγράμματος, το πεδίο εφαρμογής και η αρμοδιότητα της ΕΑΧΑ επεκτάθηκε και σε άλλες περιοχές. Μέχρι σήμερα κοινοποιήθηκαν στους ιδιοκτήτες περί τις 7.000 αποφάσεις και «ξηλώθηκαν» περί τις 5.000 πινακίδες. «Ένοιωσα πικρία όταν ρώτησα τον αρμόδιο του οικείου προγράμματος της Βαρκελώνης για το πόσες επιγραφές καθαιρέθηκαν οικειοθελώς και πόσες όχι. Εισέπραξα την απάντηση ότι επί συνόλου 9.000 πινακίδων το 95% καθαιρέθηκε εκουσίως, όταν στην Αθήνα το αντίστοιχο ποσοστό δεν υπερβαίνει το 60%» λέει στις «Εικόνες» η κ. Ευθυμιάδου.

WWW.PROSOPSI.GR
Ο Θάνος Γιαγτζής είναι 32 χρονών και εργάζεται ως γραφίστας. Είναι ένας εκ των συνιδιοκτητών μιας κατοικίας που χρονολογείται στις αρχές του 20ού αιώνα και βρίσκεται στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. Πριν από ένα χρόνο επιχείρησε να επισκευάσει και να επιχρωματίσει εξωτερικά το σπίτι του. Πληροφορήθηκε ότι ακόμη και για ένα βάψιμο απαιτείται άδεια της Πολεοδομίας την οποία αιτήθηκε, σε συνεργασία με αρχιτέκτονα – μηχανικό. Αρχικά, η αρμόδια Πολεοδομία αρνήθηκε να χορηγήσει άδεια, επικαλούμενη τον σύγχρονο πολεοδομικό σχεδιασμό. «Συναντήσαμε προβλήματα στην επιλογή των χρωμάτων, των διακοσμητικών στοιχείων του κτίσματος και των υλικών που έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε» λέει στις «Εικόνες». «Κανείς δεν ήταν σε θέση να μας συμβουλεύσει κι έτσι αναγκαστήκαμε να προσφύγουμε σε ιστοριογραφικές και αρχιτεκτονικές πηγές για να βγάλουμε άκρη» υποστηρίζει. «Επίσης, χρεωθήκαμε με δημοτικά τέλη για την κατάληψη του πεζοδρομίου με τις απαραίτητες σκαλωσιές» καταλήγει. Τελικά, η άδεια εκδόθηκε, κόστισε στους ιδιοκτήτες περίπου 5.000 ευρώ αλλά δόθηκε με… ελευθέρας να ενεργήσουν αυτοβούλως και ο εξωραϊσμός της διατηρητέας κατοικίας αφέθηκε εξ ολοκλήρου στον… πατριωτισμό των ιδιοκτητών.
Εάν ο κ. Γιαγτζής και η κατοικία του βρισκόταν στην Αθήνα, πιθανότατα δεν θα πλήρωνε τίποτα! Θα επιδοτούνταν από την Αναπτυξιακή Εταιρία Δήμου Αθηναίων με το ποσό των 1.800 ευρώ, θα δικαιούταν δωρεάν τεχνική υποστήριξη και αισθητικές συμβουλές από τους τεχνικούς του Δήμου για όλες τις εργασίες που ήθελε να εκτελέσει, δεν θα απαιτείτο να συντάξει τεχνική έκθεση για το έργο καθώς αυτή θα συντασσόταν δωρεάν από το πρόγραμμα «Πρόσοψη» (το κόστος της ανέρχεται περίπου σε ποσό κυμαινόμενο μεταξύ 1.000 και 3.000 ευρώ), δεν θα απαιτείτο να συντάξει χρωματική μελέτη για το έργο καθώς και αυτή θα συντασσόταν δωρεάν από το πρόγραμμα «Πρόσοψη», θα δικαιούταν δωρεάν άδεια κατάληψης πεζοδρομίου, χωρίς να υποχρεώνεται να καταβάλει δημοτικά τέλη για την κατάληψη. Τέλος, δεν θα χρειαζόταν να συναλλαγεί με την Πολεοδομία αφού θα λάμβανε άδεια εργασιών ανάπλασης της όψης του κτιρίου από τον Δήμο, δεδομένου ότι η έγκριση της τεχνικής έκθεσης από το πρόγραμμα «Πρόσοψη» επέχει θέση οικοδομικής άδειας.
Το πρόγραμμα «Πρόσοψη» (www.prosopsi.gr) υλοποιείται από το 2005 από την Αναπτυξιακή Εταιρία Δήμου Αθηναίων (Α.Ε.Δ.Α.) με στόχο την αλλαγή του αστικού τοπίου. Μέχρι σήμερα, περί τα 3.000 κτίρια έχουν επιδοτηθεί κι έχουν αλλάξει όψη. Ήδη η πολιτεία επιχειρεί την ένταξη του «Πρόσοψη» στα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ). Είναι το ελάχιστο αλλά κι ένα πρώτο βήμα για την συλλογική συνείδηση σε σχέση με την αλλαγή μεταχείρισης του δημόσιου χώρου τόσο από τους ιδιώτες όσο –και πρωτίστως- από τους φορείς διοίκησης και ηγεσίας.
Στη Θεσσαλονίκη όλα τούτα φαντάζουν μακρινό όνειρο. Προς το παρόν «ετοιμαζόμαστε για την ανακαίνιση των προσόψεων 15 πολυκατοικιών και την αντικατάσταση των κεραιών που βρίσκονται γύρω από τη Ροτόντα» λέει ο αρμόδιος αντιδήμαρχος Αρχιτεκτονικού του δήμου Θεσσαλονίκης Κώστας Εγγλέζος. Επίσης, ο δήμος έχει ξεκινήσει την καθαίρεση παράνομων διαφημιστικών πινακίδων από τις ταράτσες των πολυκατοικιών. Αν θα προχωρήσει σε ανάλογα μέτρα και για εκείνες που ρυπαίνουν τις προσόψεις των κτιρίων; «Αυτό πρέπει να γίνει σε συνεργασία με την Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων» λέει ο κ. Εγγλέζος, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η τελευταία δεν έχει αρμοδιότητα σε ιδιωτικά κτίρια…


ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΚΑΤΙ;
Τα ερωτήματα που ζητούν απάντηση είναι συγκεκριμένα:
v Είναι δυνατόν να υπάρξει αναστροφή;
v Υπάρχει ανάλογη πολιτική βούληση;
v Συγκρούονται στ’ αλήθεια το δημόσιο με το ιδιωτικό συμφέρον;
«Ελπίζουμε ότι σιγά σιγά θα αναπτυχθεί η διαφημιστική συνείδηση του πολίτη. Στην αποτροπή των επανατοποθετήσεων θα βοηθούσε η επιβολή από το ΥΠΕΧΩΔΕ των προστίμων που προβλέπονται από το νόμο, η είσπραξη των δαπανών καθαίρεσης, όπως επίσης και η υποβολή σχετικών μηνύσεων» δίνει μια απάντηση η κ. Βικτωρία Ευθυμιάδου.Μια άλλη απάντηση, πιο γενική και πιο πολιτική, η οποία όμως περικλείει το συνολικό πρόβλημα, θα μπορούσε να είναι αυτό που σημειώνει η καθηγήτρια Πολεοδομίας της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ κ. Αλέκα Καραδήμου – Γερόλυμπου στην έκδοση «Μετασχηματισμοί του αστικού τοπίου» του ΟΠΠΕΘ ’97: «Αν η έννοια της ανάκτησης του δημόσιου χώρου εκτός Ελλάδας σημαίνει την αναπροσαρμογή του στις σύγχρονες ανάγκες των χρηστών και την υπογράμμιση και αξιοποίηση των μορφολογικών, τυπολογικών και συμβολικών τους ιδιοτήτων, στη Θεσσαλονίκη (όπως και σ’ όλη την Ελλάδα) ένας τέτοιο σύνθημα όφειλε να πάρει χαρακτήρα σταυροφορίας, ώστε να ανατρέψει την περιφρόνηση που τρέφουν κάποιοι, υπηρεσίες και φορείς, για το δημόσιο χώρο της πόλης».


FOTO: @Γ. ΚΕΣΣΟΠΟΥΛΟΣ / "Θεσσαλονίκη με άλλη ματιά", 19-8-2006

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου