ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΔΙΕΚΔΙΚΟΥΝ ΤΑ ΕΝΝΕΑ ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΠΙΑΤΑ
Γιατί οι Βούλγαροι διεκδικούν τώρα τον βυζαντινό θησαυρό – Πως τα τρία ελληνικά μουσεία μάζεψαν 1,1 εκατ. ευρώ από τους Έλληνες πολίτες
Στην υπόθεση εμπλέκονται ένας Βούλγαρος εισαγγελέας, ο Βούλγαρος υπουργός Πολιτισμού, ένας Βούλγαρος αρχαιοκάπηλος κατηγορούμενος για απόπειρα δολοφονίας, τρία ελληνικά μουσεία, ένας Έλληνας της Διασποράς και… οι χιλιάδες Έλληνες που πρόσφεραν τον οβολό τους από το υστέρημά τους!
Τα θυμάστε τα περίφημα εννιά ασημένια βυζαντινά πιάτα; Εκείνα για χάρη του των οποίων τρία από τα κορυφαία ελληνικά μουσεία έκαναν… έρανο για να μαζέψουν 2,2 εκατ. ευρώ και να τα αποκτήσουν; Εννέα πιάτα τα οποία εκτός χρυσό διάκοσμο καλύπτονταν και με μπόλικη μυστικότητα, αφού για πολύ καιρό το όνομα του ιδιοκτήτη –ή του πωλητή, για πιο σίγουρα- έμενε επτασφράγιστο μυστικό. Η Βουλγαρία τώρα κατηγορεί την Ελλάδα για… πλυντήριο πιάτων καθώς με απόφαση δικαστηρίου ζητάει την κατάσχεση των εννέα πολύτιμων βυζαντινών σκευών «ως προϊόντα λαθρανασκαφής και παράνομης εξαγωγής από το έδαφός της». Έτσι, η χώρα μας για πρώτη φορά αντιμετωπίζει ως μομφή αυτό για το οποίο παλεύει εδώ και χρόνια με αιχμή την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο: το διεθνές λαθρεμπόριο αρχαιοτήτων. Μέχρι στιγμής καμία επίσημη ανακοίνωση δεν υπήρξε από ελληνικής πλευράς…
Ο «εθνικός στόχος»
Ήταν Οκτώβριος του 2003 όταν οι διευθυντές τριών ελληνικών μουσείων Δεληβοριάς, Κωνστάντιος, Τούρτα (Μπενάκη, Βυζαντινού και Χριστιανικού Αθηνών και Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης αντίστοιχα) παρουσίασαν ένα νέο στόχο «εθνικής σημασίας», ενόψει του 2004, τη χρυσή ελληνική χρονιά που όλα έμελλε να πάνε δεξιά για την Ελλάδα –τρίτη θέση για τον Σάκη Ρουβά στη Γιουροβίζιον (!), πρωτιά για την εθνική ομάδα ποδοσφαίρου στο Euro, Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αθήνα! Μίλησαν από κοινού για εννιά ασημένια περίτεχνα βυζαντινά σκεύη αξίας 2,2 εκατομμυρίων ευρώ εκ των οποίων τα μισά θα τα έβαζε το υπουργείο Πολιτισμού με υπουργό Ευάγγελο Βενιζέλο, εάν τα τρία μουσεία κατάφερναν να συγκεντρώσουν από χορηγίες τα υπόλοιπα. Καλούσαν δε σε… εθνικό έρανο τους πολίτες να συνεισφέρουν το υπόλοιπο 1,1 εκατ. ευρώ, δίνοντας μάλιστα αριθμό λογαριασμού της Alpha Bank! Οι πληροφορίες λένε ότι η πρωτοβουλία ανήκε στο Μπενάκη και τα δύο βυζαντινά κλήθηκαν λόγω ιδιότητας να συνδράμουν και απλώς συναίνεσαν.
Επρόκειτο για εννέα ασημένια πιάτα με επίχρυσο διάκοσμο του 12ου αιώνα, μέρος της οικοσκευής κάποιου άρχοντα. Ελάχιστα βυζαντινά αντικείμενα ανάλογης πολυτέλειας σώζονται σήμερα, και αυτά μόνο στο εξωτερικό, λάφυρα της αρπακτικής διάθεσης των σταυροφόρων που κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη το 1204.
Αιτιολογώντας την «εθνική σημασία» του στόχου, ο διευθυντής του μουσείου Μπενάκη Άγγελος Δεληβοριάς είχε πει τότε ότι αν πωλούνταν στο εξωτερικό προφανώς θα διασκορπίζονταν σε ιδιώτες και στο μέλλον θα είναι αδύνατον να αποτελέσουν ξανά μία ενιαία συλλογή. Από την άλλη, η διευθύντρια του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Αναστασία Τούρτα, ανέλυε το υψηλό κόστος ως εξής: «Αν συνυπολογίσουμε την παλαιότητά τους, το πολύτιμο του υλικού της –αργυρά με χρυσό διάκοσμο- την μοναδικότητά τους, αλλά και την τιμή μεταβυζαντινών εικόνων, τότε το κόστος του κάθε σκεύους δεν ξεπερνά τα 210.000 ευρώ».
«Τσόνταραν» άπαντες…
Έπρεπε να περάσει ένας χρόνος για να αποκαλύψουν οι τρεις διευθυντές σε νέα ενισχυτική του εράνου συνέντευξη Τύπου ότι ο ιδιοκτήτης -που δεν έκανε ούτε ευρώ… σκόντο στην πατρίδα του- ήταν Έλληνας του εξωτερικού, μόνιμος κάτοικος του Λονδίνου. Σε ένα μόλις χρόνο και με τα πιάτα να έχουν μοιραστεί και να εκτίθενται σε ειδικές προθήκες και στα τρία μουσεία, παρακαλώντας για τον οβολό των επισκεπτών, είχαν συγκεντρωθεί 760.000 ευρώ! Μεταξύ των δωρητών και ο ίδιος ο πρωθυπουργός και τότε υπουργός Πολιτισμού Κώστας Καραμανλής, η αείμνηστη Ντόλλυ Γουλανδρή, ο Γιάννης και η Άννυ Κωστοπούλου, η Βουλή των Ελλήνων, το Ίδρυμα Ι.Φ. Κωστοπούλου, το Σωματείο των Φίλων του Μουσείου Μπενάκη, καθώς επίσης πολλοί Έλληνες και ξένοι φιλότεχνοι.
Η μαρτυρία του συλλέκτη
Το ειδικό ενδιαφέρον της ελληνικής πλευράς προκύπτει από το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα σκεύη, εκτός από σπάνια, ήταν γνωστά μόνο μέσα από τις βυζαντινές πηγές. Μόλις πριν από ένα χρόνο, τον Μάρτιο του 2008, ο «ανώνυμος» ιδιοκτήτης αποκαλύφθηκε στην εκπομπή του Αλ. Παπαχελά «Νέοι Φάκελοι». Το όνομά αυτού Θεόδωρος Σαρμάς, μόνιμος κάτοικος Βρετανίας, εκ των δωρητών του μουσείου Μπενάκη και συλλέκτης που είχε πουλήσει κατά καιρούς αντικείμενα στο συγκεκριμένο μουσείο.
Στην εκπομπή ο Σαρμάς ήταν ξεκάθαρος. «Τα πιάτα αυτά βρίσκονται στην κατοχή μου από το 1963, τα κληρονόμησα από τον πατέρα μου και μέχρι την ημέρα που τα πούλησα αποτελούσαν το προσωπικό μου σερβίτσιο» ισχυρίστηκε. Το 1937 ο πατέρας του απέκτησε τα πιάτα από τον Βρετανό σταφιδέμπορο της Σμύρνης Α. Barry έναντι 15.000 λιρών Αγγλίας. Η προέλευσή τους είναι από τη Βουλγαρία, έχουν σχέση με τρεις ασημένιους δίσκους που φυλάσσονται σε μουσείο του Παρισιού και είναι γνωστοί στη διεθνή βιβλιογραφία ως ο Θησαυρός του Ιζγκιρλί ή του Τατάρ Παζαρτζίκ. Οι δίσκοι του Ιζγκιρλί έχουν μόνο μικρές διαφοροποιήσεις από τα εννιά βυζαντινά σκεύη και εκτιμάται ότι η πηγή προέλευσης είναι κοινή.
Ο Σαρμάς ισχυρίστηκε ότι το βυζαντινό σετ, που προοριζόταν για κοσμική και όχι εκκλησιαστική χρήση, δεν αποτελείται από εννέα πιάτα αλλά από δέκα. Το δέκατο, όμως, το κράτησε και δεν το πούλησε στην Ελλάδα γιατί φέρει επιγραφή που μαρτυρά την προσωπική του αριστοκρατική καταγωγή.
Ο αρχαιοκάπηλος και ο οβολός
Η υπόθεση αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία λόγω της γνωστής μάχης που δίνει η Ελλάδα για την επιστροφή των κλεμμένων γλυπτών του Παρθενώνα από το Λονδίνο και, μάλιστα, ενόψει της τελετής εγκαινίων του Νέου Μουσείου Ακρόπολης. Επίσης, άνθρωποι που γνωρίζουν τα περί αρχαιοκαπηλίας, αποδίδουν την βουλγαρική παρέμβαση στο γεγονός ότι πλησιάζει η ώρα που θα τεθεί σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης πλέον το ζήτημα της επιστροφής των ανεκτίμητης ιστορικής αξίας χειρογράφων της Μονής της Εικοσιφοίνισσας του Παγγαίου, που εκλάπησαν στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου από Βούλγαρους στρατιώτες και μέχρι σήμερα τα κρατούν οι γείτονες στο Εθνικό Μουσείο Σόφιας. Στην υπόθεση εμπλέκονται ένας Βούλγαρος εισαγγελέας, ο Βούλγαρος υπουργός Πολιτισμού, ένας Βούλγαρος αρχαιοκάπηλος κατηγορούμενος για απόπειρα δολοφονίας, τρία ελληνικά μουσεία, ένας Έλληνας της Διασποράς και… οι χιλιάδες Έλληνες που πρόσφεραν τον οβολό τους από το υστέρημά τους. Με δημόσιες δηλώσεις τους, οι διευθυντές των ελληνικών Μουσείων δείχνουν να πιστεύουν ότι η βουλγαρική διεκδίκηση είναι υπερβολική, ωστόσο τονίζουν απερίφραστα ότι εάν αποδειχθεί ότι είναι κλεμμένα ας επιστραφούν. Όσο για τον οβολό, αυτός μάλλον θα πάει υπέρ της πολιτιστικής κληρονομιάς…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου